Słowo „mobbing” wywodzi się z języka angielskiego, w którym „mob” oznacza tyle, co molestować, atakować, napadać, szykanować. Pojęcie to początkowo wykorzystywane było przez psychiatrów, dla opisania zjawiska agresji psychicznej w miejscu pracy. Później definicja uległa rozszerzeniu.

Słowa mobbing zaczęto używać do opisywania zachowań społecznych, mających przemocowy charakter. Na użytek tego tekstu, skupimy się na pierwotnej definicji mobbingu, mówiącej o zachowaniach, mających miejsce w środowisku pracy, które mają negatywny wpływ na zdrowie psychiczne pracowników oraz psują relacje w zespole. Podpowiemy, gdzie zgłosić mobbing.

Mobbing w Kodeksie Pracy

Polski Kodeks Pracy definiuje, w jakich sytuacjach możemy mówić o mobbingu. Cytując art. 94, §2 mobbing to: „działanie lub zachowanie dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”. 

Zapis ten uzupełniają inne akty prawne, zawierające przepisy antydyskryminacyjne. Mobbing w pracy nie polega więc tylko na uporczywym nękaniu. Dotyczy każdego zachowania pracodawcy lub innych pracowników firmy, które dyskryminuje pracownika, z powodów wskazanych przez Kodeks Pracy.

Dyskryminacja to również mobbing

Kodeks Pracy jasno zakazuje dyskryminacji ze względu na następujące czynniki: wiek, płeć, rasę, niepełnosprawność, narodowość, religię, przynależność związkową, przekonania polityczne, pochodzenie etniczne, orientację seksualną czy wyznanie. Ponadto zapisy Kodeksu Pracy chronią pracowników przed gorszym traktowaniem ze względu na czas pracy, rodzaj zatrudnienia i umowy.

Osobny przepis w Kodeksie Pracy wyraża wprost zasadę równego traktowania kobiet i mężczyzn. Pracodawca ma obowiązek wypłacenia takiego samego wynagrodzenia niezależnie od płci pracownika, jeśli zakres obowiązków w pracy oraz wartość wykonanej pracy jest identyczna.

Czy w twojej firmie jest mobbing?

Zapisy Kodeksu Pracy chronią pracownika w miejscu pracy przed zachowaniami, które mają charakter dyskryminacyjny lub mają znamiona nękania. Nie każda jednak kłótnia czy sprzeczka w pracy mieści się w definicji mobbingu. Mobbing w pracy ma miejsce wtedy, kiedy zachodzą równocześnie te trzy czynniki:

1. Pracownik jest nękany lub zastraszany (przez przełożonego lub innego pracownika);
2. Działanie ma charakter uporczywy i trwa od dłuższego czasu;
3. Skutkiem działania jest poniżenie pracownika, obniżenie jego oceny przydatności zawodowej i izolowanie go z zespołu.

Jeśli w firmie, w której pracujesz, jesteś świadkiem podobnych sytuacji lub jeśli powyższe zachowania dotyczą ciebie bezpośrednio – możesz reagować i szukać pomocy. Instytucją, do której należy się zgłosić w pierwszej kolejności jest Państwowa Inspekcja Pracy.

Mobbing w pracy – przykłady

Mobbing to zachowania, które mają charakter jawny, ale również działania, które ciężej wyłapać, bo nie są wyrażane wprost. W firmie jest mobbing, jeśli pracownika dotykają takie sytuacje, jak:

1. Przydzielanie zadań, które są poniżej kwalifikacji zawodowych pracownika i celowo zaniżają jakość pracy;
2. Zlecanie prac nudnych, żmudnych lub pozbawionych sensu;
3. Celowe obarczanie pracownika zbyt dużą ilością pracy, tak by nie miał możliwości wykonania jej na czas;
4. Plotkowanie, obgadywanie, naśmiewanie się oraz zachęcanie do tego innych, konsekwencją czego jest społeczne odrzucenie i izolacja pracownika;
5. Odsuwanie pracownika od uczestnictwa w podejmowaniu decyzji, ignorowanie jego zdania, zbywanie;
6. Zlecanie zadań, które mogą spowodować uszczerbek na zdrowiu – bez odpowiednich szkoleń i odzieży roboczej.

Powyższe przykłady muszą mieć charakter stały i powtarzalny.

Mobbing w pracy a obowiązki pracodawcy

Osobę, która dopuszcza się mobbingu, określamy mianem mobbera. Mobberem może być zarówno pracodawca, jak i szeregowy pracownik. Nie ma znaczenia jaką pozycję w firmie ma mobber. Liczą się konkretne działania i zachowania, łamiące prawa pracownika.

Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi

Kodeks Pracy nakłada na pracodawcę obowiązek dbałości o dobra osobiste pracowników. Pracodawca zobligowany jest do zapewnienia takiego środowiska pracy, w którym godność pracownika będzie szanowana.

Obowiązki pracodawcy nie dotyczą tylko bieżącego rozwiązywania problemów firmy w zakresie mobbingu. Pracodawca zobowiązany jest również do działań prewencyjnych, dzięki którym w firmie problem mobbingu nie powstanie. Do zadań pracodawcy należy więc:

1. Organizacja odpowiednich szkoleń dla pracowników;
2. Informowanie o niebezpieczeństwach i konsekwencjach mobbingu;
3. Wdrożenie i przestrzeganie procedur antymobbingowych.

Podejmowane działania powinny być realne i efektywne.

Jakie są prawa pracownika, który jest ofiarą mobbingu?

Pracownik, który ma dowody na to, że jest ofiarą mobbingu w miejscu pracy, może domagać się od firmy stosownego odszkodowania. Odszkodowanie może być przyznane w sytuacji, w której na skutek działań mobbera, pracownik doznał rozstroju zdrowia psychicznego. Zadośćuczynienie przyznawane jest również, jeśli z powodu mobbingu w firmie, gdy zerwany został stosunek pracy. Wysokość odszkodowania, o jakie można się ubiegać, regulowana jest odpowiednimi przepisami.

Mobbing w miejscu pracy należy zgłosić do Państwowej Inspekcji Pracy. PIP zapewnia dostęp do informacji o prawach, jakie przysługują poszkodowanemu pracownikowi. Pomaga też w skierowaniu sprawy dalej, do Sądu Pracy. Inspekcja Pracy dysponuje niezbędnymi narzędziami do przeprowadzenia kontroli w firmie, w której potencjalnie doszło do mobbingu.